Τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν, κάπου στην Κίνα, οι άνθρωποι άρχισαν να γράφουν πάνω σε μπρούντζο. Έτσι, γεννήθηκε αυτό που σήμερα ονομάζουμε «κινεζική μπρούντζινη γραφή», η οποία είναι το δεύτερο στάδιο εξέλιξης στην ιστορία των κινεζικών χαρακτήρων. Επομένως, για την αρχαιολογία και τη γλωσσολογία, έχει μεγάλη σημασία το υλικό που χρησιμοποιούταν, ωστόσο για την ελληνική λεξικογραφία, μάλλον όχι τόση μεγάλη. Πώς αποδεικνύεται αυτό; Από το γεγονός ότι όταν κανείς ψάξει το ελληνικό όνομα του μπρούντζου, τα λεξικά συχνά δίνουν τη λάθος λέξη: ορείχαλκος.
Τώρα, όσοι μαθαίνετε ελληνικά, ίσως ρωτήσετε, τι είναι ο ορείχαλκος. Δεν είμαι χημικός, οπότε θα σας απαντήσω ετυμολογικά. Ο ορείχαλκος είναι ένα μέταλλο, και παίρνει το όνομα του από τις λέξεις όρος, δηλαδή «βουνό», και χαλκός – ένα άλλο μέταλλο. Στα ελληνικά, είναι πιο γνωστός ως μπρούντζος, που είναι μια ίσως πιο εύκολη λέξη, όπως επίσης και διαφορετικό πράγμα. Το λεξιλογικό τοπίο περιπλέκεται ακόμα περισσότερο αν αναλογιστούμε το εξής: στους Ολυμπιακούς Αγώνες, η αθλήτρια ή ο αθλητής που παίρνει την τρίτη θέση, στα ελληνικά παίρνει το χάλκινο μετάλλιο, και όχι το μπρούτζινο. Ούτε καν το ορειχάλκινο! Η γλώσσα δε μας κάνει πάντα τη χάρη, αλλά ευτυχώς, η κινεζική γραφή το 2000 π.Χ. μας έκανε ένα μικρό δώρο, χάρη σε αυτό το μέταλλο.
Ο μπρούντζος, λοιπόν, είναι σημαντικός γιατί σημάδεψε μια ολόκληρη εποχή στα κινεζικά ιδεογράμματα. Αποτυπωμένοι πάνω σε αρχαία μπρούντζινα σκεύη, όπως βάζα, κατσαρόλες, καμπάνες και μικρά αγάλματα, οι κινεζικοί χαρακτήρες άλλαξαν σχήμα. Αρχικά γραμμένοι πάνω σε κελύφη και οστά, με πολλές καμπύλες και διαφορετικά μεγέθη, ήταν κυρίως εικονογράμματα που απεικόνιζαν όντα και αντικείμενα. Χαραγμένοι στο μέταλλο, οι χαρακτήρες απέκτησαν γωνίες, και το μέγεθός τους ομοιομορφία. Επιπλέον, οι άνθρωποι άρχισαν να εκφράζουν περισσότερο αφηρημένες έννοιες, δημιουργώντας και εισάγοντας διαρκώς νέα στοιχεία στο σύστημα γραφής.
Τρεις τέτοιοι χαρακτήρες ή ιδεογράμματα βρίσκονται και σε αυτή την ιστοσελίδα, με τη μορφή εικονιδίων. Το πρώτο σημαίνει «άρθρο» ή «κεφάλαιο», και πιθανότατα να σας έφερε σε αυτό το ιστολόγιο. Το δεύτερο σημαίνει «γραφή» ή «γλώσσα», και σας μεταφέρει σε ιστορίες γραμμένες στα ελληνικά, ενώ το τρίτο σημαίνει «μουσική», και κάπου εδώ μάλλον παύετε να χρειάζεστε διευκρινίσεις. Τα τρία εικονίδια του ιστότοπου είναι σχεδιασμένα στο χέρι – βλέπετε, δεν υπήρχε μπρούντζος κάπου κοντά –, και συμβολίζουν την αποτύπωση της πολυσύνθετης ανθρώπινης σκέψης, τιμώντας την ταπεινή καταγωγή της.
Three ideograms towards an idea
Four thousand years ago, somewhere in China, people began to write on bronze. This way was born what today we call Chinese bronze script, which is the second stage of evolution in the history of Chinese characters. Therefore, to archaeology and linguistics, the material that was used is very important, however to Greek lexicography, perhaps not as much. How can this be proven? By the fact that when someone looks up the Greek name for bronze, dictionaries often give the wrong word: ορείχαλκος.
Now, those of you who are learning Greek might ask: “what is ορείχαλκος?”. I am no chemist, so I will answer you etymologically. Ορείχαλκος ‘brass’ is a metal, and gets its name from the words όρος, that is, ‘mountain’, and χαλκός ‘copper’ – another metal. In Greek, it is more commonly known as μπρούντζος, which is perhaps an easier word, as well as a different thing. The vocabulary landscape becomes even more complicated, if we consider the following: at the Olympic Games, the athlete who takes the third place, in Greek gets the “copper medal”, and not the “bronze medal”. Not even the “brass medal”! Language does not always do us favours, but in 2000 B.C., Chinese script gave us a small gift thanks to this metal.
Bronze is therefore important, because it marked an entire era in the Chinese script. Engraved on ancient bronze appliances, such as vases, casseroles, bells, and small statues, the characters changed shape. Originally written on shells and bones, with lots of curves and different sizes, they were mainly pictograms that depicted beings and objects. Etched on metal, the characters acquired angles, and their size acquired uniformity. Moreover, people began to express more abstract notions, constantly creating and introducing new items to the writing system.
Three such characters, or ideograms, can also be found on this webpage in the form of icons. The first one means ‘article’ or ‘chapter’, and it has probably brought you to this blog. The second one means ‘script’ or ‘language’ and it transfers you to stories written in Greek, while the third one means ‘music’, and perhaps somewhere at this point you cease to need further clarifications. The three icons of the website have been drawn by hand – you see, there was no bronze in the vicinity –, and they symbolise the illustration of intricate human thought, honouring its humble origins.