Γιατί αυτοί οι τρεις εκπρόσωποι του βασιλείου των φυτών βρίσκονται στον ίδιο τίτλο; Μερικές φορές, τα πράγματα μπορούν να μοιράζονται μια κοινή καταγωγή με τρόπους που δεν είναι εύκολα αντιληπτοί. Έτσι λοιπόν, ο λόγος γι’ αυτήν την κειμενική συνύπαρξη δεν είναι βοτανολογικός, μα ετυμολογικός. Και κατά κάποιον τρόπο, ανατομικός. Τα τρία αυτά φυτικά όντα έχουν πάρει τα ονόματά τους από λέξεις που σήμαιναν ή σημαίνουν «όρχεις».
Θα μπορούσαμε να δεχτούμε πως το όνομα της ορχιδέας είναι κάπως πιο προφανές όσον αφορά την ετυμολογία του, ωστόσο σας διαβεβαιώνω ότι οι περισσότεροι φυσικοί ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, δε θα σκεφτόταν να κάνουν αυτή τη σύνδεση. Η ορχιδέα πήρε το όνομά της επειδή πριν πολλά χρόνια, κάποιοι στην Ελλάδα αποφάσισαν πως το λουλούδι της μοιάζει με ένα ζευγάρι όρχεων. Τόσο απλό. Έτσι κι αλλιώς, ο καθένας έχει δικαίωμα να φαντάζεται ό,τι θέλει.
Τι γίνεται όμως με το λουλούδι μούσκαρι; Το όνομά του προέρχεται από τη λέξη μόσχος, η οποία ουσιαστικά είναι δύο διαφορετικές λέξεις ταυτόχρονα. Τι εννοώ με αυτό; Αν ρωτήσετε ένα άτομο από την Ελλάδα, είναι πιθανό να σας πει πως η λέξη σημαίνει «μοσχάρι», δηλαδή το μωρό της αγελάδας. Κάποιοι άλλοι, ίσως σας πουν ότι σημαίνει και το πολύ νεαρό φυτό, το βλαστάρι. Αυτές οι δύο σημασίες έχουν κοινή ετυμολογία, για την οποία δε συμφωνούν όλοι οι γλωσσολόγοι, όμως σίγουρα δεν είναι ίδια με αυτή του φυτού μούσκαρι. Αν συνεχίσετε να ρωτάτε ανθρώπους σχετικά με τη λέξη μόσχος, μερικοί θα σας πουν ότι σημαίνει «ευχάριστη μυρωδιά». Ή ότι «Mόσχος!» είναι αυτό που λέμε σε κάποιον όταν ρεύεται, κυρίως αν είναι μωρό – ειδάλλως το λέμε σαρκαστικά. Όταν η λέξη έχει να κάνει με την οσμή, τότε προέρχεται από το όνομα μιας ορμόνης που εκκρίνουν κάποια αρσενικά ζώα – πρωτίστως ελάφια. Η ορμόνη παράγεται σε έναν αδένα, που κάποιοι ομιλητές των σανσκριτικών σκέφτηκαν ότι μοιάζει με όρχι. Η λέξη πέρασε στα ελληνικά μέσω της περσικής γλώσσας, και περιγράφει επίσης το άρωμα ορισμένων φυτών, που χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο του ζωικού μόσχου, δηλαδή της ορμόνης των αρσενικών ελαφιών.
Όσο για το αβοκάντο, αυτό έχει λιγότερο πολύπλοκη ετυμολογική πορεία. Η λέξη προέρχεται από μία κεντροαμερικανική γλώσσα, τα νάχουατλ, στην οποία αρχικά σήμαινε «όρχις» και προφερόταν αγουάκατλ. Ο λόγος είναι σχετικά προφανής αν κοιτάξει κανείς το σχήμα του φρούτου, και αν σκεφτεί ότι το δέντρο τo παράγει συνήθως σε ζεύγη. Από τα νάχουατλ, η λέξη πέρασε στα ισπανικά ως αγουακάτε. Το αξιοπερίεργο είναι ότι κάποια στιγμή, πριν το 1700, το όνομα του φρούτου στα ισπανικά άλλαξε από αγουακάτε σε αβοκάντο, που τότε σήμαινε «δικηγόρος». Επειδή λοιπόν το αβοκάντο ακουγόταν παρόμοια με το αγουακάτε, γεννήθηκε αυτή η παρετυμολογία. Παρόλο που τελικά οι περισσότεροι ισπανικοί διάλεκτοι κράτησαν το αρχικό όνομα, πολυάριθμες γλώσσες υιοθέτησαν το όνομα αβοκάντο. Ως αποτέλεσμα, στα σημερινά γαλλικά, οι έννοιες «δικηγόρος» και «αβοκάντο», εκφράζονται ακόμα με την ίδια λέξη: αβοκά.
Ορίστε. Ένα μικρό μάθημα για την περιστασιακή ετυμολογική αλληλεπίδραση της βοτανολογίας και της ανατομίας. Να είστε καλά.
Orchid, muscari and avocado:
Upon the path of anatomy
Why are these three representatives of the plant kingdom in the same title? Sometimes, things may share a common origin in ways that are not easily understood. Therefore, the reason for this textual coexistence is not botanical, but rather etymological. And in some way, anatomical. These three floral beings have got their names from words that meant or mean ‘testicles’.
We could accept that orchid’s name is somewhat more obvious regarding its etymology, however I can assure you that most native speakers of Greek would not think of making this association. Orchid got its name because many years ago, some people in Greece decided that its flower resembles a pair of testicles. As simple as that. Besides, everyone has the right to imagine whatever they want.
But what about muscari, or grape hyacinth, as it is also known? Its name is derived from the word μόσχος, which is essentially two different words at the same time. What do I mean by that? If you ask a person from Greece, they might tell you that the word means young calf – a baby cow. Others might tell you that it also means a very young plant, a shoot. These two meanings have a common etymology, on which not all linguists agree, but it is definitely the same one as that of muscari. If you keep asking people about the word μόσχος, some will tell you that it means ‘pleasant scent’. Or, that “Mόσχος!” is what we say to someone who is burping, mainly if they are a baby – otherwise we say it sarcastically. When the word has to do with odour, it is derived from the name of a hormone that certain male animals secrete – primarily deer. The hormone is produced inside a gland, which some speakers of Sanskrit thought it resembles a testicle. The word entered Greek through Persian and it also describes the scent of certain plants, which is used as a substitute of animal-based musk – the male deer hormone.
As for the avocado, it has run a less complicated etymological course. The word is derived from a Central American language; Nahuatl, in which it meant ‘testicle’ and was pronounced ahuacatl. The reason is relatively obvious, if one looks at the fruit’s shape and considers the fact that the tree usually bears it in pairs of two. From Nahuatl, the word entered Spanish as aguacate. Interestingly, at some point before 1700, the fruit’s Spanish name changed from aguacate to avocado, which then meant ‘lawyer’. So, because avocado and aguacate sounded similar, this folk-etymology came into being. Although most Spanish dialects kept the original name, numerous languages adopted the name avocado. As a result, in Modern French, the concepts ‘lawyer’ and ‘avocado’ are expressed by the same word: avocat.
There you have it: a small lesson on the occasional etymological interaction of botany and anatomy. You’re welcome.